Elektrownie wodne w Polsce – rozmieszczenie, moc i znaczenie

Elektrownie wodne odgrywają ważną rolę w systemie energetycznym Polski, chociaż ich udział w produkcji energii jest stosunkowo niewielki w porównaniu do innych źródeł. Energetyka wodna stanowi około 1,5-2% całkowitej produkcji energii elektrycznej w Polsce, co wynika z uwarunkowań geograficznych i hydrologicznych kraju.

Pomimo niewielkiego udziału w całkowitym miksie energetycznym, elektrownie wodne pełnią istotne funkcje, takie jak:

• Stabilizacja systemu energetycznego – elektrownie szczytowo-pompowe umożliwiają szybkie uruchamianie i dostosowanie produkcji do bieżącego zapotrzebowania.
• Magazynowanie energii – elektrownie szczytowo-pompowe działają jako swoiste „akumulatory”, które mogą przechowywać energię i uwalniać ją w godzinach szczytu.
• Zrównoważony rozwój i redukcja emisji – jako odnawialne źródło energii, elektrownie wodne przyczyniają się do ograniczenia emisji CO₂.

Rodzaje elektrowni wodnych w Polsce

Polska posiada kilka typów elektrowni wodnych, które różnią się sposobem działania i przeznaczeniem:

1. Elektrownie przepływowe

Są to elektrownie wykorzystujące naturalny przepływ wody w rzekach. Charakteryzują się stałą, ale stosunkowo niską mocą. Do najważniejszych elektrowni przepływowych w Polsce należą m.in. elektrownia Włocławek na Wiśle.

2. Elektrownie zbiornikowe

Elektrownie te działają na bazie zbiorników wodnych i mogą magazynować wodę, uwalniając ją w określonym czasie w celu zwiększenia produkcji energii. Przykładem jest elektrownia na Solinie, która korzysta ze zbiornika retencyjnego.

3. Elektrownie szczytowo-pompowe

Najbardziej zaawansowane technologicznie elektrownie wodne, które nie tylko produkują energię, ale także pozwalają na jej magazynowanie. Wykorzystują dwa zbiorniki wodne – górny i dolny – pompując wodę do górnego zbiornika w czasie nadwyżek energii i uwalniając ją w okresach wzmożonego zapotrzebowania. Największą tego typu elektrownią w Polsce jest elektrownia Żarnowiec.

Największe elektrownie wodne w Polsce

Polska posiada kilkanaście większych elektrowni wodnych, a do najważniejszych należą:

1. Elektrownia Wodna Żarnowiec

• Typ: szczytowo-pompowa
• Moc: 716 MW
• Lokalizacja: woj. pomorskie
• Największa elektrownia wodna w Polsce, wykorzystywana do stabilizowania systemu energetycznego.

2. Elektrownia Wodna Solina

• Typ: zbiornikowa
• Moc: 200 MW
• Lokalizacja: Bieszczady
• Największa elektrownia zbiornikowa w Polsce, znajdująca się na Jeziorze Solińskim.

3. Elektrownia Wodna Porąbka-Żar

• Typ: szczytowo-pompowa
• Moc: 500 MW
• Lokalizacja: Beskid Mały
• Jedna z najbardziej zaawansowanych elektrowni w Polsce, zlokalizowana wewnątrz góry Żar.

4. Elektrownia Wodna Włocławek

• Typ: przepływowa
• Moc: 160 MW
• Lokalizacja: Kujawy
• Jedyna duża elektrownia wodna na Wiśle, odgrywa kluczową rolę w stabilizacji przepływu rzeki.

Rozmieszczenie elektrowni wodnych w Polsce

Elektrownie wodne w Polsce są rozmieszczone głównie w regionach z odpowiednimi warunkami hydrologicznymi:

• Południowa Polska – w regionach górskich znajdują się duże elektrownie zbiornikowe i szczytowo-pompowe, np. Solina, Porąbka-Żar.
• Północna Polska – największa elektrownia wodna, Żarnowiec, znajduje się w woj. pomorskim.
• Środkowa Polska – elektrownie na rzekach nizinnych, np. Włocławek na Wiśle.

Tabela: Liczba elektrowni wodnych i ich łączna moc w Polsce

Typ elektrowni	Liczba obiektów	Łączna moc [MW]
Elektrownie przepływowe	~600	500-600
Elektrownie zbiornikowe	10	500
Elektrownie szczytowo-pompowe	5	1800
Łącznie	~615	~2900

Źródło: Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE), dane z 2024 r.

Przyszłość elektrowni wodnych w Polsce

Mimo że Polska nie posiada dużych zasobów wodnych, nadal planowane są inwestycje w modernizację i rozbudowę istniejących elektrowni wodnych. W szczególności:

• Modernizacja elektrowni Żarnowiec i Solina – zwiększenie sprawności i wdrażanie nowych technologii sterowania przepływem wody.
• Budowa nowych elektrowni przepływowych – mniejsze obiekty na rzekach w celu zwiększenia udziału energii odnawialnej.
• Rozwój technologii magazynowania energii – elektrownie szczytowo-pompowe mogą pełnić funkcję stabilizatora dla systemu opartego na OZE.

Czy elektrownie wodne mogą mieć większą rolę w Polsce?

W porównaniu do krajów takich jak Norwegia czy Szwajcaria, gdzie elektrownie wodne dostarczają ponad 50% energii elektrycznej, Polska posiada ograniczone zasoby do ich rozwoju. Jednak już dziś pełnią one istotną funkcję w stabilizacji sieci i magazynowaniu energii, a ich modernizacja i rozbudowa mogą przyczynić się do zwiększenia efektywności energetycznej kraju.

Podsumowanie

Elektrownie wodne w Polsce stanowią niewielką część systemu energetycznego, ale pełnią kluczowe funkcje stabilizacyjne i magazynowania energii. Największe obiekty, takie jak Żarnowiec, Solina i Porąbka-Żar, odgrywają istotną rolę w krajowej energetyce, a rozwój technologii może zwiększyć ich znaczenie w przyszłości. Mimo ograniczonych zasobów wodnych, modernizacja istniejących elektrowni oraz budowa mniejszych obiektów może przyczynić się do zwiększenia udziału OZE w polskim miksie energetycznym.