Oddziaływanie na środowisko elektrowni wiatrowych

Najbardziej widocznym efektem oddziaływania na środowisko przyrod­nicze elektrowni wiatrowych jest obniżenie emisji szkodliwych substancji do środowiska. Ekologicznie odczuwalnymi skutkami budowy elektrowni wiatro­wych są: hałas jaki towarzyszy pracy turbiny wiatrowej (mechaniczny i aerodynamiczny), wprowadzenie do krajobrazu naturalnego elementów technicznych (efekt wizualny), ewentualne migracje zwierząt z obszarów usytuowania elektrowni, zagrożenie dla ptactwa wynikające z możliwości zderzenia z wirujący­mi łopatami elektrowni, efekt stroboskopowy (migotania), mikro drgania oraz zakłócenia elektromagnetyczne.

Każda elektrownia wiatrowa, mniejsza bądź większa jest źródłem hałasu, a więc fal akustycznych rozchodzących się w przestrzeni, często przybierają­cych postać dźwięków niepożądanych. Sprawcą hałasu emitowanego przez elektrownię są łopaty wirnika, które wykonując ruch obrotowy muszą pokony­wać opór powietrza. Do powstawania szumu w mniejszym stopniu przyczynia się także wirnik, przekładnia i generator. Dziś coraz częściej stosuje się turbiny niskoszumowe które generują dużo mniej hałasu niż tradycyjne instalacje.

Polskie przepisy prawne wymagają, aby poziom hałasu na obszarach zabu­dowy jedno i wielorodzinnej oraz rekreacyjno-wypoczynkowej nie przekra­czała 45 dB podczas nocy i 50 dB w czasie dnia. Z obowiązujących przepisów wynika, że elektrownie wiatrowe powinny być umiejscowione w odstępie nie mniejszym niż 200 metrów od najbliższych zabudowań. Jednakże często two­rzy się strefę ochronną wynoszącą około 500 metrów od masztu elektrowni. Wynika z tego, że praca elektrowni wiatrowej jest praktycznie nie słyszalna dla sąsiadujących domostw, ponieważ dzieli je duża odległość a ponadto dźwięk emitowany przez obracające się skrzydła jest pochłaniany przez otoczenie (szum wiatru w drzewach i roślinach, tzw. „tło”).

Elektrownie wiatrowe nie powodują zanieczyszczenia powietrza, gleby czy wody, często się jednak mówi o powodowanym przez nie „wizualnym zanie­czyszczeniu” środowiska. Problem ten jest o tyle poważniejszy, że odpowied­nie do budowy farm wiatrowych obszary to zazwyczaj tereny nadmorskie bądź górskie, których walory krajobrazowe mogą trwale ucierpieć skutkiem budo­wy tych instalacji. Elektrownie wiatrowe są urządzeniami wysokimi (do 150 m), o kontrastowym kolorze w stosunku do tła nieba oraz powierzchni ziemi, przez to ich widoczności z dużych odległości jest bardzo wyraźna. By przepro­wadzić ocenę wpływu projektowanych inwestycji na krajobraz nie wystarczy tylko stwierdzić, że są one widoczne. Rozważany jest także wpływ na zmianę dotychczasowego otoczenia, który w dużej mierze jest sprawą subiektywnego postrzegania, zależny bowiem od osobistych upodobań oceniającego. Istnieje przekonanie w społeczeństwie, że wybudowanie elektrowni może negatywnie odbić się na rozwoju turystyki i sportów wodnych, bądź górskich. Jednak nie wszyscy podzielają opinię o negatywnym wpływie turbin wiatrowych na kra­jobraz. W sondażu zrealizowanym w roku 2002 wśród mieszkańców Szwajcarii 87% ankietowanych opowiedziało się za rozwojem energetyki wiatrowej, zaś wyniki badań, przeprowadzonych w tym samym roku przez EWEA (por. T. Boczar. Energetyka wiatrowa. Aktualne możliwości wykorzystani. Wyd. PAK, Wydanie II, Warszawa 2008). wskazują na podobne tendencje w całej Europie. Niektórzy ankietowani określali nawet turbiny wiatrowe jako „wspaniałe”, „majestatyczne” czy „eleganckie”.

Elektrownie wiatrowe mogą zaburzyć lokalne ekosystemy poprzez stwarzanie dla przelatujących ptaków i nietoperzy śmiertelnych pułapek. W Europie problem ten pojawił się w krajach Skandynawskich i Niemczech, gdy wybudowano duże farmy wiatrowe na trasach migracji ptaków. Stopień oddziaływania na populacje ptaków jest bardzo zróżnicowany, zależy głównie od lokalizacji elektrowni wia­trowych, typu turbiny wykorzystywanej w projekcie (wysokość wieży, średnica wirnika, oświetlenie, osiągana prędkość liniowa wierzchołków śmigieł), liczby turbin, powierzchni zajmowanej przez projekt, oraz lokalizacji turbin w ramach projektu (turbin względem siebie i wobec elementów środowiska). Generalnie, ry­zyko wystąpienia negatywnego oddziaływania na ptaki jest wyższe w przypad­ku lokalizacji elektrowni wiatrowych na terenach intensywnie wykorzystywa­nych przez te zwierzęta. Inwestycje przeprowadzane na takich obszarach, mają większy potencjał negatywnego oddziaływania niż przedsięwzięcia realizowane w lokalizacjach o małym natężeniu wykorzystania przestrzeni powietrznej przez ptaki. I odwrotnie – tereny o niskim natężeniu przemieszczeń cechuje niższe ry­zyko negatywnego oddziaływania. Znaczenie ma jednak również sposób wyko­rzystania przestrzeni powietrznej przez ptaki (pułapy przelotów, czas i sposób użytkowania terenu – np. czy jest to noclegowisko, żerowisko, teren lęgowy) oraz skład gatunkowy ptaków występujących na obszarze lokalizacji (badania wykazują, iż ryzyko kolizji z elektrowniami wiatrowymi jest różne dla poszcze­gólnych gatunków. Opinie naukowców na temat negatywnego oddziaływania infrastruktury związanej z energetyką wiatrową na wielkość populacji ptaków są bardzo podzielone, niektórzy uważają, że migrujące stada ptaków potrafią omijać elektrownie wiatrowe, a inne wręcz odwrotnie, że lecąc wprost wpadają w skrzy­dła elektrowni. Według duńskich naukowców którzy przeprowadzili doświad­czenie (1999-2006) którego celem było określenie możliwości kolizji migrujących ptaków z pracującymi turbinami zlokalizowanymi w farmie wiatrowej Nysted położonej na morzu bałtyckim (por. T. Boczar. Energetyka wiatrowa. Aktualne możliwości wykorzystani. Wyd. PAK, Wydanie II, Warszawa 2008). Uzyskane wyniki wykazały że migrujące pta­ki potrafiły przystosować się do obracających się łopat wirników, i skutecznie je omijają. Mniej niż 1% wszystkich zaobserwowanych ptaków przelatywało w ta­kiej odległości od obracających się łopat, że mogło to zagrażać ich życiu. Zbadano także bezpośredni i pośredni wpływ pracujących turbin na populacje ptaków żyjących w ich okolicy. zaobserwowano spadek populacji o 75%, lecz w tym sa­mym czasie stwierdzono, że populacja małż – które są podstawowym źródłem pożywienia tych ptaków, znacząco się zmniejszyła w czasie prowadzonych ba­dań. Naukowcy z NERI i innych organizacji poprzez liczne obserwacje wykazali że większy, decydujący wpływ na liczebność populacji ptaków mają czynniki nie związane z elektrownią, takie jak roślinność i prowadzone uprawy, które stano­wią środowisko ich życia.

Jeżeli chodzi o pozostałe skutki oddziaływania na środowisko to ze wzglę­dów ekologicznych opracowano szereg przepisów dotyczących lokalizacji elektrowni, jednak w Polskim prawodawstwie nie przewidziano szczególnych warunków przy lokowaniu elektrowni wiatrowych. Budowa elektrowni wiatro­wych podlega prawu budowlanemu oraz Ustawie o ochronie przyrody i Prawu Ochrony Środowiska, tak więc ważnym problemem jest określenie minimal­nej odległości od obszarów zamieszkania i obszarów przyrodniczych prawnie chronionych (parków narodowych, rezerwatów przyrody) oraz rozmieszczenie elektrowni w ramach farm wiatrowych i odstępów pomiędzy farmami, a także walorów estetycznych elektrowni.

Wykorzystując elektrownie wiatrowe należy mieć na uwadze także pozy­tywne efekty ekologiczne w postaci czystej energii. Według dokumentu Extern E, najniższy koszt zewnętrzny z pośród wszystkich źródeł odnawialnych ma właśnie ener­gia wiatru wynosi on tylko 0,0005-0,0025 $/kWh (0,05 – 0,25 centa/kWh), czyli stanowi niecałe 2% kosztu zewnętrznego towarzyszącego wytworzeniu energii elektrycznej z węgla.